Początki
Do końca XIX w. nie było w Zabrzu żadnej szkoły średniej. Rodzice, którzy chcieli zapewnić dzieciom wykształcenie, wysyłali je do szkół Krakowa, Pragi czy Wiednia, a także Włoch i Francji. Od roku 1744 dzieci zamożnych mieszkańców Zabrza uczyły się w gimnazjum w Rudach Raciborskich. W 1810 r. powstało państwowe gimnazjum w Gliwicach i odtąd ambitna młodzież z Zabrza tutaj zdobywała wiedzę. W tym czasie otwarto również tego typu placówki w Bytomiu i Katowicach. Pod koniec XIX w. zaczęto debatować nad koniecznością zbudowania w Zabrzu szkoły z prawdziwego zdarzenia.
Najstarsza i najbogatsza w tradycje szkoła średnia w Zabrzu powstała jako progimnazjum męskie, którego uroczyste otwarcie miało miejsce 1 kwietnia 1900 r. Jego dyrektorem był prof. Heidemann, a zajęcia odbywały się w pomieszczeniach szkoły doskonalenia zawodowego Donnesmarck Hutte, obecnie Huty Zabrza. Wkrótce okazało się, że szkoła nie odpowiada potrzebom i ambicjom ojców miasta i jego mieszkańców. Zastanawiano się, jaki profil powinno mieć owo gimnazjum i po długich sporach zdecydowano, że będzie to gimnazjum humanistyczne, w którym nacisk zostanie położony na języki – obok niemieckiego, angielski, francuski, łacinę i grekę. 3 kwietnia 1902 r. można się było wprowadzić do nowego, pięknego budynku z czerwonej cegły przy Gimnasialstrasse (dzisiejsza ul. Sienkiewicza). W 1903 r. szkoła liczyła 308 uczniów. Grono pedagogiczne składało się z dyrektora, 11 nauczycieli i 3 stażystów. Pierwszym dyrektorem gimnazjum był dr Paul Drechsler, który kierował szkołą aż do 5 kwietnia 1919 r. Był on z wykształcenia językoznawcą, posiadał uprawnienia do nauki języka niemieckiego, francuskiego, łacińskiego i greckiego. Interesował się folklorem śląskim, był działaczem Śląskiego Towarzystwa Ludoznawczego, opublikował dwa tomy „Zbioru obyczajów i wierzeń ludowych na Śląsku”, przewodniczył Górnośląskiemu Towarzystwu Muzealnemu.
Następnymi dyrektorami gimnazjum byli Vielhauer, Beck, Janocha, Schustala. W 1906 r. opuścili mury pierwsi maturzyści. Od 1912 r. szkoła nosiła imię Królowej Luizy.W 1914 r. liczyła 476 uczniów i 28 nauczycieli.
W latach 30. zdegradowano gimnazjum do rangi szkoły realnej, gdyż, jak stwierdzono, w przemysłowym Zabrzu nie ma potrzeby kształcenia humanistycznego i klasycznego. Zaczęto kłaść większy nacisk na nauki matematyczno–przyrodnicze i języki nowożytne. W końcu lat 30. szkoła liczyła 600 uczniów. Pracowała nieprzerwanie do 20 stycznia 1945 r.
Lata 1945 – 1991
Pod koniec II wojny światowej zaczęły narastać inicjowane przez ludność autochtoniczną dążenia do odrodzenia polskości w mieście. 26 marca 1945 r., w oparciu o nominację Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego w Katowicach, przyjechał do Zabrza mgr Aureliusz Dziunikowski i objął stanowisko Państwowego Gimnazjum w Zabrzu przy ulicy Gimnazjalnej.
Gimnazjum to należało stworzyć od podstaw. Budynek był zajęty przez wojska radzieckie. Dyrektor rozpoczął starania o jego odzyskanie i po pertraktacjach z dowództwem jednostki kwaterującej w szkole otrzymał początkowo część, a następnie całość budynku oraz resztki zniszczonego lub mocno uszkodzonego sprzętu i pomocy naukowych. Następnie ogłoszono zapisy do szkoły, które odbyły się w dniach 9–11 kwietnia 1945 r., a już 14 kwietnia 1945 r. nastąpiło uroczyste otwarcie pierwszego nowego roku szkolnego w polskim gimnazjum.
W dziennikach lekcyjnych pojawiają się pierwsze zapisy po polsku z datą 16 kwietnia początkujące działalność I Państwowego Gimnazjum i Liceum Męskiego w Zabrzu. Naukę rozpoczęło 150 uczniów w pięciu oddziałach: A i B, jako klasy przygotowawcze, oraz klasy I, II, III gimnazjalne. W pierwszych dniach naukę prowadzili dwaj panowie: mgr A. Dziunikowski i mgr K. Machalski, gdyż tylko oni byli w owym czasie do dyspozycji w nowo utworzonej szkole. W tych początkowych miesiącach, tak trudnych dla polskiej oświaty, do gimnazjum przybywają nowi nauczyciele, którzy jeszcze w ciągu pierwszego roku szkolnego rozpoczynają pracę pedagogiczną. Byli to: Aureliusz Dziunikowski, Kazimierz Machalski, Stanisław Rochacz, Wacław Chludzicki, Antoni Burakowski, Maria Giżycka Halina Strawa, Elżbieta Siemiaszkiewicz, Engelbert Szczyrbowski, Zofia Bator, Feliks Sudziński, Antoni Grzybowski, Antoni Jałowiec.
Chcąc zapisać się do szkoły, należało udokumentować swoje polskie pochodzenie. Pierwszymi uczniami były dzieci autochtonów, ale już w czerwcu pojawili się synowie ludności napływającej. Na 132 uczniów sklasyfikowano 111, z tego pozytywnie 76; 42 po zapisaniu nie pojawiło się w szkole; 6 uczniów skreślono na podstawie orzeczenia Komitetu Obywatelskiego w Zabrzu; 7 wróciło do szkoły podstawowej; 2 przeniosło się do Gimnazjum Handlowego; 16 wyjechało; 8 wydalono do czasu dostarczenia dowodów polskości. W dniach 23–30 lipca 1945 r. trwały zapisy na rok szkolny 1945/46. Rozpoczął się on 4 września. Liczba zapisanych uczniów znacznie wzrosła i wynosiła już 262. Pracę pedagogiczną podjęło 22 nauczycieli. Zorganizowano 11 oddziałów. Na terenie szkoły utworzono Związek Harcerstwa Polskiego, a także zorganizowano tzw. gminy klasowe. Na lekcjach podejmowano walkę z nawykiem mówienia po niemiecku. Nauczyciele wydali też walkę „cymbergajowi” (dyrektor zalecił konfiskować monety).
1 lipca 1946 r. uchwałą Rady Pedagogicznej szkoła otrzymała nazwę, która w pełnym brzmieniu przedstawiała się następująco: Pierwsze Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie w Zabrzu im. Bolesława Chrobrego. W roku 1945/46 po raz pierwszy w powojennej historii szkoły odbył się egzamin dojrzałości. Zdawało 31 abiturientów. Nowe i znamienne decyzje miały miejsce w latach 1948/49. Zaczęto reformę szkolnictwa od tworzenia tzw. 11–latki. Do naszej szkoły przyłączono klasy szkoły podstawowej. Nastąpiła zmiana organizacji nauczania. Oprócz 7 oddziałów stopnia podstawowego prowadzono klasy VIII, IX, X, XI jako oddziały stopnia licealnego. Wprowadzono także, poczynając od klasy VI, nauczanie języka rosyjskiego. Równolegle do szkoły młodzieżowej rozpoczęło działalność dydaktyczną Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie dla Dorosłych, które w następnych latach przekształciło się w szkołę koedukacyjną. Jego dyrektorem została prof. Janina Jaśmanowiczówna, następnie prof. Edmund Kraśniewski, a w 1948 r. mgr Wacław Sośnierz.
Po odejściu dyrektora Dziunikowskiego przez krótki okres funkcję tę pełniła mgr Maria Zabawa. 27 czerwca 1950 r. likwidacji uległo Gimnazjum Męskie znajdujące się dotychczas przy Placu Traugutta oraz Żeńskie Gimnazjum i Liceum mieszczące się w budynku przy Placu Warszawskim. Obie szkoły przyłączono do dotychczas działającego I Gimnazjum i Liceum Męskiego i w ten sposób utworzono III Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące. Dyrektorem szkoły został mianowany mgr Józef Przygodzki. W latach 60.miała miejsce reforma szkolnictwa, która wprowadziła 8–klasowe szkoły podstawowe, oddzielając je od szkół licealnych.
Trudne chwile
W roku 1956/57 utworzono przy III Liceum szkołę podstawową o 7 oddziałach i mianowano zastępcą dyrektora Stanisława Kwiatkowskiego. W tym też roku (25 kwietnia) Rada Pedagogiczna jednogłośnie uchwaliła nadanie szkole imienia Adama Mickiewicza. Sprawa nadania imienia jednak przeciągała się. Po śmierci mgr Józefa Przygodzkiego w roku 1958 stanowisko dyrektora objął Stanisław Kwiatkowski, a w następnym zastępcą mianowano Stanisławę Kuczową. 2 września 1961 r. nauczyciele ponownie podjęli decyzję o nadaniu szkole imienia sławnego poety. Projekt jednak nie został zaakceptowany przez Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach. Na posiedzeniu 11 października z podanych 2 propozycji nazwy: „Powstańców Śląskich” i „Karola Miarki”, przyjęto ten drugi. Jednakże i to imię nie zostało zatwierdzone. 1 września 1963 r. funkcję dyrektora szkoły objęła Irena Szczerbińska, zastępcą został Stanisław Kwiatkowski.
W maju 1965 r. dociera do dyrekcji szkoły wiadomość, że Rada Narodowa Miasta Zabrze postanowiła połączyć I i III Liceum Ogólnokształcące w budynku tego pierwszego, a więc zlikwidować najstarszą szkołę średnią w mieście. 19 maja odbyła się w PMRN, pod przewodnictwem mgr Tadeusza Bluszcza, informacyjna narada nauczycieli i rodziców obu szkół, mająca na celu przedstawienie decyzji o likwidacji III Liceum. Od tej chwili rozpoczęła się walka o utrzymanie szkoły jako zasłużonej placówki oświatowej. Tylko prężne działanie dyrekcji, komitetu rodzicielskiego, delegacji do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, a także specjalny raport inspektora ds. liceów ogólnokształcących do Kuratorium Okręgowego Szkolnego doprowadziły do osobistej interwencji na korzyść szkoły Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej Jerzego Ziętka. W ten sposób decyzja Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Zabrzu została słusznie anulowana, a młodzież, szkoła, oświata i kultura zabrzańska nie poniosły strat.
22 września 1965 roku na posiedzeniu Rady Pedagogicznej szkoły padła propozycja nadania III Liceum Ogólnokształcącemu w Zabrzu imienia „Bojowników o Wolność i Demokrację”. Kuratorium zatwierdziło tę propozycję. Uroczystość nadania szkole imienia i przekazania młodzieży sztandaru odbyła się 15 października 1966 r.
Rozwój
III Liceum systematycznie poszerzało swoją ofertę edukacyjną. W 1969 r. Kuratorium Oświaty w Katowicach oficjalnie zezwoliło na wprowadzenie oddziałów z poszerzonym nauczaniem j. francuskiego. Szkoła osiągała także świetne wyniki w zawodach sportowych.W 1970 r. młodzież, pod kierunkiem nauczyciela wychowania fizycznego mgr Jerzego Maciejewskiego, osiągnęła najwyższe wyniki wśród zabrzańskich szkół średnich oraz zdobyła I miejsce w Mistrzostwach Województwa Katowickiego w Koszykówce Męskiej.
W roku 1971 nastąpiło przeniesienie Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących, którego dyrektorem wówczas był mgr Józef Antoniak, do budynku I Liceum Ogólnokształcącego w Zabrzu. Od 1 września 1973 r. dyrektorem III Liceum Ogólnokształcącego w Zabrzu mianowany został mgr Stefan Kareł. W styczniu 1974 r. zakończyły się mistrzostwa sportów szkół średnich. Już po raz czwarty z rzędu drużyna III Liceum Ogólnokształcącego prowadzona przez J. Maciejewskiego została mistrzem Zabrza szkół średnich w koszykówce chłopców. Drużyna żeńska zajęła III miejsce w mieście. W miejskim finale Turnieju Wiedzy Krajoznawczej 3–osobowa drużyna szkoły zajęła I miejsce i została wyznaczona do reprezentowania szkół średnich Zabrza w turnieju na szczeblu wojewódzkim. Uczniowie III LO osiągali także sukcesy w miejskich konkursach recytatorskich, przygotowywani przez polonistki: W. Smolewicz i A. Połomską. Intensywną działalność rozwinął także Związek Harcerstwa Polskiego pod kierunkiem mgr D. Telengi – opiekunki zorganizowanego przez nią szczepu harcerskiego. W Manewrach Techniczno – Obronnych szczep zabrzańskiego liceum zdobył proporzec przechodni.
W roku szkolnym 1975/76 mgr D. Telenga przeszła na stanowisko z–cy dyrektora. Z każdym rokiem zwiększał się nabór uczniów do klas I. Systematycznie poszerzało się grono nauczycieli. Pod względem ilościowym szkoła doszła do największego rozkwitu w swojej historii w latach 1976 – 1980. W tym okresie zwiększono liczbę oddziałów do 19, wzrosła także wydatnie liczba abiturientów, a grono pedagogiczne przekroczyło liczbę 40.
W 1978 r. nadarzyła się okazja nawiązania kontaktu z jedną ze szkół we Francji. Celem takiej współpracy miały być stałe wymiany młodzieży i nauczycieli. Wiadomość tę przywiozła do szkoły mgr D. Telenga. Po krótkiej analizie takiej możliwości dyrekcja podjęła decyzję o potrzebie wymiany bezdewizowej ze szkołą francuską i sprawę przedstawiono do zaakceptowania Radzie Pedagogicznej. Następnie dyrektor szkoły, dzięki pomocy Towarzystwa Przyjaźni Polsko – Francuskiej, nawiązał kontakt z dyrektorem wieloczynnościowego Liceum w Vitry le François w Szampanii. W ten oto sposób nasi uczniowie mieli możliwość raz w roku, w okresie ferii zimowych, wyjechać na 14 dni do francuskich kolegów, pogłębiając znajomość języka i zwiedzając częściowo Francję (Paryż, Wersal, Reims, Nancy, Verdun i inne miejscowości). Rewizyta profesorów i uczniów francuskich odbywa się każdorazowo w okresie ferii świątecznych. Ogromnym atutem tych projektów jest fakt, że młodzież polska mieszka w domach swoich korespondentów, co bardzo efektywnie wpływa na pogłębienie znajomości języka i kultury francuskiej. Wymiana odbywała się corocznie z wyjątkiem okresu stanu wojennego w 1982 r.
Jeszcze jeden akcent dydaktyczny i wychowawczy utrwalił się w szkole od roku 1978. W jego pierwszych miesiącach dyrektor szkoły wraz z mgr S. Kościelnym przystąpił do intensywnej pracy nad zorganizowaniem Szkolnej Izby Pamięci Narodowej. Jaj otwarcie nastąpiło w maju. Zgromadzono wiele ciekawych eksponatów, obrazujących dzieje walk powstańców śląskich, ruchu oporu, powstania warszawskiego, a także sztandary (wypożyczone z Muzeum w Zabrzu) organizacji i stowarzyszeń polskich z terenu Śląska (np. sztandar chóru Lutnia z Pawłowa), kolekcję znaczków z okresu plebiscytu oraz pamiątkę spod Verdun. Od września 1982 r. funkcję dyrektora szkoły objął mgr Wacław Kozak, nauczyciel matematyki. Dyrekcja, przyjmując do budynku filię Studium Nauczycielskiego, w uzgodnieniu z Inspektorem Oświaty i Kuratorium, przygotowała dla słuchaczy 3 pracownie i wygospodarowała pomieszczenia do zajęć dydaktycznych. Pod długotrwałą opieką mgr Marianny Kaernbach rozwinął się i działał ustawicznie kabaret szkolny, bez występu którego nie wyobrażano sobie uroczystości szkolnych. W ramach konkursów recytatorskich niemal każdego roku uczniowie zdobywali nagrody i wyróżnienia na szczeblu miasta i województwa. Zupełną nowością dla szkoły było otwarcie klas o profilu pedagogicznym. Począwszy od klasy 1 w profilu tym wprowadzono nauczanie j. niemieckiego. W okresie 1982–1991 egzamin dojrzałości złożyło 637 abiturientów.
1 września 1991 r. dyrektorem III Liceum Ogólnokształcącego mianowana została długoletnia nauczycielka j. polskiego mgr Marianna Kaernbach. W roku szkolnym 1992/93 rozpoczęto pracę z 468 uczniami pobierającymi naukę w 15 oddziałach o profilach: podstawowym, humanistycznym, biologiczno – chemicznym, matematyczno – fizycznym, pedagogicznym. Obok tego w bieżącym roku otwarto oddział klasy VI szkoły podstawowej z autorskim programem z zakresu matematyki i fizyki opracowanym przez mgr K. Zielińską i mgr J. Misalę.
Lata 1992 do …
Od 1996 roku prowadzona jest w szkole klasa bilingwalna, z językiem niemieckim jako wykładowym, przygotowująca do egzaminu DSD II. Nauka trwa pięć lat. Wielkim sukcesem są także klasy, w których nauczany jest język francuski wg. programu DELF. Uczniowie tych oddziałów kończą naszą szkołę z perfekcyjną znajomością języka, otrzymując certyfikaty Delf B 1 lub Delf B 2.
W roku szkolnym 1999/2000, zgodnie z reformą oświaty, otwarte zostały 3 klasy gimnazjum. Szkoła zmienia nazwę na Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 11 w Zabrzu. Poza kontynuacją przerwanej na pewien okres wymiany z Francją nawiązano również przyjacielską współpracę z gimnazjum w Donzdorfie. Stałym punktem bogatej oferty edukacyjnej szkoły są także wymiany młodzieży do Belgii.
W szkole działa już od 27 lat kabaret „i czyli ciąg dalszy nastąpi”, koło PTTK, zespół muzyczny, „kręcą” się nadal szkolne kółka, przerwy umila radiowęzeł.. Oferta zajęć pozalekcyjnych jest bardzo bogata (np. szkolny oddział Amnesty International, kółko filozoficzne). Wielkim powodzeniem wśród uczniów innych szkół ciszą się organizowane przez naszych nauczycieli (J. Jałowieckiego i R. Drohojowskiego) Spotkania Matematyczne, na które z wykładami zapraszani są profesorowie wyższych uczelni.
ZSO nr 11 osiągnął bardzo wysoki poziom nauczania. Każdego roku może pochwalić się kilkoma laureatami olimpiad oraz konkursów przedmiotowych i artystycznych. Wyniki egzaminów maturalnych i gimnazjalnych młodzieży przewyższają średnie krajowe. Zespół Szkół posiada także certyfikaty świadczące o jego randze: „Śląska Szkoła Jakości” i „Szkoła z klasą”. Większość nauczycieli zdobyło stopień nauczyciela dyplomowanego.
W roku 2006 dyrektorem zostaje mgr Krystyna Zielińska, a zastępcami mgr Ewa Kandziora i mgr Hanna Przystajko. Zostaje otwarta klasa humanistyczna z nachyleniem dziennikarskim w liceum, która cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Jest kontynuowany program DELF w klasach francuskich i nauczanie j. niemieckiego w ilości 6 godzin tygodniowo w klasach dwujęzycznych. Szkoła jest w pełni skomputeryzowana, co oznacza nie tylko wysoki poziom wykorzystania kompetencji informatycznych w edukacji, ale i prowadzenie dokumentacji szkolnej w formie elektronicznej (dzienniki, świadectwa, arkusze ocen). Świadczy to o stałym rozwoju placówki, nieustannym dokształcaniu się także jej nauczycieli, co przekłada się na poziom nauczania.
Kolejne znaczące zmiany następują 1 września 2010 r. Konkurs na dyrektora wygrała mgr Magdalena Wojtaś, a jej zastępcami zostały: mgr Ewa Kandziora i mgr Małgorzata Kwiatkowska.